خروس لاری در اساطیر کهن ایران ، اولین پرنده ای است که توسط کیومرث ( اولین پادشاه پیشدادیان ) به ایرانیان هدیه شد و از آن پس با انسان و کنار او ماند .

جنگ خروس لاری یکی از قدیمی ترین بازی های نمایشی بشر و متعلق به عصر کلاسیک با قدمتی 6000 ساله  است و سوابق کهن آن به احتمال قریب به اتفاق به آسیا باز می گردد .

جنگ خروس های لاری به معنی اجرای یک بازی خونین بین دو خروس لاری اصلاح شده است که با هدف تفریح انسان ها و احتمالا شرط بندی ، در محوطه ای محصور ( گود یا رینگ مبارزه ) در کنار هم قرار گرفته و تا دم مرگ به جدال برخاسته و به یک دیگر آسیب وارد می کنند .

جوجه کشی خروس لاری

اصول جوجه کشی مرغ و خروس لاری و موارد فنی جمع آوری و نگهداری تخم ها قبل و بعد از قرار دادن در معرض دمای مناسب برای رشد جنین در جوجه کشی طبیعی و مصنوعی یکسان است با این تفاوت که در اولی عملیات توسط خود مرغ کنترل می شود ولی در دستگاه جوجه کشی باید به صورت دستی و یا به شیوه ای خودکار به کنترل آن بپردازیم تا از تغییر و نوسان شرایط در شبانه روز جلوگیری به عمل آید .

چند هفته اول ( به خصوص 4 هفته ) ، دوره مهمی در حیات جوجه ها محسوب می شود . لازم است در محیطی مناسب و بهداشتی نگهداری شوند ، محل آن ها گرم باشد و غذا و آب مناسب در اختیارشان قرار گیرد ، در غیر این صورت تلف شده و یا رشد آن ها متوقف می شود و بعد ها هیچ گاه به عنوان یک خروس لاری به قدرت واقعی خود نخواهد رسید .

در واحد های پرورش خروس های لاری که نسبتا کوچک بوده و در هر بار فعالیت تولید مثلی ، تعدا اندکی تخم زیر مرغ کرچ یا دستگاه جوجه کشی خوابانده می شود ، اغلب نمی توان از مادر مصنوعی بزرگ استفاده کرد .

تکثیر و پرورش خروس لاری

تکثیر و اصلاح مرغ خروس لاری کار خسته کننده و دراز مدتی است و لازم است با توجه و علاقه کافی دنبال شود . در صورت نبودن عشق و علاقه به این کار نباید وارد گود شد .

با فرض این که افراد گله ، سالم و عاری از انگل های داخلی و خارجی باشند ، تغذیه مناسب آن ها مهم ترین عامل افزایش باروری و جوجه درآوری تخم ها محسوب می شود . تغدیه آن ها از طرفی روی هدف ما در جهت توسعه جوجه های سالم نیز اثر می گذارد .

نباید در تغذیه خروس های لاری جوان و بالغ ، کم گذاشت و کوتاهی کرد .

برای مثال می توان جیره تجاری جوجه های گوشتی را به صورت آردی یا پلت مورد استفاده قرار داد و در کنار آن از خرده برنج به ویژه در مراحل پایانی دوره رشد استفاده کرد .

رایج ترین اشتباه تغذیه ای خروس لاری استفاده از خوراک های غلط است . نباید به پرندگان اجازه داد تا در کنار جیره تجاری از پس مانده های غذای انسانی و یا دانه های خوراکی که در نتیجه جستجوی زمین به آن دسترسی پیدا می کنند برخوردار شوند .

خروس لاری ناسالم قدرت نبرد و رقابت ندارد . همچنین پرنده قوی و سالم از گله های سالم به دست می آید . هیچ داروی معجزه گری نمی تواند در دراز مدت پرندگان را سالم نگه دارد . سلامت گله پایه ، مرغ های مادر و خروس های جوان از ارکان های مهم نگه داری گله های خروس لاری است . اصول بهداشت ، سلامت و کنترل بیماری ها در گله های خروس لاری شبیه پرورش تجاری مرغ است .

رعایت بهداشت ، رکن اصلی نگه داری مرغ و خروس لاری و به طور کلی هر گونه حیوان پرورشی اعم از تجاری یا خانگی است و رعایت اصول و موازین امنیت زیستی رکن اصلی بهداشت است .

خروس بازی و جنگ خروس لاری

خروس بازی در کشورها و فرهنگ های مختلف ، درگیر خرده فرهنگ های متنوع و متکثری است . حاملین آن ها ارزش های خاص خود را دارند و درست همچون دیگران عمل می کنند . آن ها خروس بازی را عملی وحشیانه و غیرانسانی نمی دانند و فکر می کنند درست همان کاری را می کنند که به طور طبیعی این پرندگان برای آن آماده شده اند .

بررسی میدانی زندگی مرغ و خروس لاری ، « اهلی رهاشده » و اهلی نشان می دهد که همه آن ها در حالت طبیعی زندگی اجتماعی پیچیده ای داشته و حتی در صورت بروز درگیری بین آن ها ، شدت چندانی ندارد . در عوض رفتارهای باوقار و محافظتی خروس از مرغ ها و جوجه ها دیده می شود .

مرغ و خروس لاری بینایی و شنوایی مناسبی دارند ولی دیگر حواس آن ها توسعه چندانی نیافته است . در شرایط طبیعی در کف جنگل و روی بستر علفی نسبتا ضخیم آن به سر می برند و رفتارهای آن ها با چنین محیطی سازگار است .

جوجه ها در زمان تولد به طور فطری می دانند چگونه نوک بزنند و لذا به اشیاء موجود در اطرافشان نوک زده و احتمالا آن ها را مصرف می کنند .

خروس های لاری به طور طبیعی برای به دست آوردن غذا ، قلمرو و جفت بالقوه به نبرد می پردازند . این نبردها معمولا برای ایجاد سلسله مراتب اجتماعی و مناسبات سلطه در میان افراد گروه انجام می شود.

اصالت خونی یکی از دلایل مهم برد خروس لاری در میدان نبرد است و جستجو برای یافتن یک خروس برتر و قهرمان ، مستلزم استفاده از لاین های خاصی است که قبلا خروس هایی از میان آن ها برنده شده اند . به همین دلیل تولید خروس برنده ، تنها و تنها کار پرورش دهنده ای است که از طریق انتخاب لاین های مناسب و آمیزش های مناسب بین آن ها به تدریج چنین خروسی را ایجاد کرده است .

زندگی ، حرفه و عملیات خروس لاری درست شبیه یک کشتی گیر یا بوکسور است . او در طول زندگی به فراگیری تاکتیک ها و غنون نبرد پرداخته ، قبل از مسابقات ، آماده سازی گردیده و در خلال مسابقات نیز همچون یک ورزش کار واقعی مورد رسیدگی قرار می گیرد . در این گونه ورزش ها شش عنصر قدرت ، استقامت ، سرعت ، انعطاف پذیری ، تمرکز و فکر مورد نیاز است و باید در ورزش کار تقویت شود .

خروس های لاری را نمی توان به صورت درهم در یک محوطه نگهداری کرد . به صورت سنتی برای جلوگیری از درگیری ، آن ها را در قفس های انفرادی نگهداری می کردند .

خروس لاری باید در زمان ورود به میدان باید گوشت مناسبی روی بدنش داشته ، از سلامت کامل برخوردار بوده و سینه قوی و پری داشته باشد ولی چربی اضافی در اطراف روده هایش نداشته باشد .

نکته مهم در پرورش و اصلاح خروس لاری

هر روز پس از تمرین رزمی ، خروس لاری را به حمام ببرید . هیچ گاه به خروس های برتر و جایزه دار ، مواد محرک از قبیل استروئیدها و دیگر مواد و داروهای مصنوعی داده نشود ، گرچه در خروس های میانه حال از این مواد استفاده می شود .

جوجه های گوشتی پس از گذراندن دوران هچ و خروج از دستگاه جوجه کشی نیاز به مواد مغذی برای تامین انرژی لازم دارند تا کنون منابع مختلفی برای پرورش جوجه های گوشتی معرفی شده که از مهمترین آنها می توان به ذرت، گندم، جو، کلزا و ... اشاره کرد در ادامه با 7 منبع اصلی جیره غذایی جوجه های گوشتی آشنا می شویم

ذرت:

عمده ترین غله جیره طیور ذرت است. مهمترین منبع انرژی نیز می باشد. ذرت های با رطوبت بالا قابلیت آلودگی با آفلاتوکسین را نیز دارند.

گندم:

به عنوان یکی از منابع اصلی انرژی در جیره طیور مورد استفاده قرار می گیرد. انرژی غذایی گندم به نرمی و سختی آن بستگی دارد. در گندم سخت پروتئین بیشتری همراه نشاسته وجود دارد. وجود گندم بیش از 30% برای جوجه ها مشکل ساز است گندم حاوی 5% از پنتوزان هاست که سبب تغییر در ویسکوزیته مواد هضمی می گردد و باعث کاهش قابلیت هضم خوراک می گردد. استفاده از گندم باعث استحکام پلت می گردد. یک مزیت گندم استفاده از دانه کامل آن از سن 10 تا 14 روزگی به بعد است.

جو:

غله ای با انرژی و پروتئین متوسط است. قابلیت هضم آن در پرندگان جوان کم است و حاوی مقادیری بتاگلوکان است که به عنوان مواد ضد تغذیه ای معروف است. میزان بتاگلوکان را می توان با استفاده از آنزیم های بتاگلوکاناز کم کرد.

کنجاله کلزا:

از این گیاه برای روغن کشی استفاده می گردد و دارای مواد ضد تغذیه ای گواتر زا و اسید اروسیک می باشد و همچنین در مرغ های تخم گذار باعث ایجاد بوی ماهی در تخم مرغ می شود و آن به دلیل ماده تری متیل آمین است و در مقایسه با کنجاله سویا حاوی لیزین کمتری است.

کنجاله سویا:

یک منبع پروتئینی استانداردی است. میتونین اسید آمینه محدود کننده آن است و میزان پروتئین آن تحت تاثیر واریته ها بسیار متغیر است. سویا دارای باز دارنده تریپسین است که در اثر حرارت در کارخانجات روغن کشی از بین می رود.

پودر گوشت:

عمدتاً محصولات فرعی فرآوری ترکیبات گوشت گاو و طیور می باشد از محدودیت های آن وجود آلودگی میکروبی به ویژه سالمونلا است.

پودر ماهی:

پودر ماهی منبع عالی پروتئین و اسید آمینه است. باید پودر ماهی با آنتی اکسیدان مخلوط شود. تا از اکسید شدن چربی آن جلوگیری به عمل آید. از اثرات نامطلوب پودر ماهی ایجاد جراحات سنگدان است و همچنین ایجاد بوی نامطلوب ماهی در گوشت و تخم مرغ می باشد. میزان حداکثر مصرف آن در جیره 5% می باشد.

در جوجه کشی طبیعی آیا مرغ عملیات خوابیدن روی تخم ها را بهتر از دستگاه جوجه کشی انجام می دهد؟ 

جواب منفی است. جوجه کشی طبیعی بارها و بارها نتایج ضعیفی به ما داده و می‌دهد درحالی که دستگاه جوجه کشی به شرط رعایت شرایط  محیطی و بهداشتی در آن به مراتب بهتر از مرغ کرچ عمل می‌کند. مرغ کرچ از جمله مخلوقات آمیخته با بی نظمی و غیرقابل پیش بینی کره زمین است که به روش های مختلف ما را دچار نومیدی میکند. این موضوع در مورد پرورش جوجه ها صدق نمی‌کند زیرا پرورش طبیعی آنها توسط مرغ کرچ به مراتب راحت تر و دقیق تر از روش مصنوعی و دستی انجام می شود. 

جوجه کشی و پرورش طبیعی جوجه ها مزایای زیر را دارد :

الف - «مواظبت مادر از تخم و جوجه ها». مرغ به خوابیدن روی تخم ها و چرخاندن آن ها مبادرت کرده و در مورد مقرر جوجه ها متولد می شوند بدون این که نیاز چندانی و درگیری ما باشد. بهتر است از مرغ‌های با طبیعت عصبانی و بی قرار استفاده نشود ولواین که تیپ جنگی مناسبی داشته باشند. طبیعت قوی و متوازن مرغ ها نشانه آن است که جوجه ها را با اطمینان بیشتر و ریسک کمتری مورد هدایت و حمایت قرار می دهند و از طریق سیگنال های صدایی و به دلایل واهی درمعرض هشدارهای  بی مورد قرار نداده و خانواده را دچار اضطراب نمی‌کنند.

ب - در فضای بیرون مادر به جوجه ها آموزش می‌دهد چه غذایی برای آن ها مفید است.

ج - در زمان نزدیک شدن خطر،مادر جوجه ها را آگاه می کند و از آنها حفاظت می‌کند.

د - در زمان درگیری بین جوجه ها، واسطه می شود.

ح - رسیدگی و مراقبت جوجه ها به قدری است که اغلب جوجه خروس ها از همان ابتدا ویژگی‌های برجسته و شایستگی فیزیکی خود را نشان می دهند.

و - نیازی به خرید مادر مصنوعی،اینکوباتور،جعبه پرورش اولیه،هیتر و امثال آن نیست.

معایب جوجه کشی و پرورش طبیعی نیز به شرح زیر است :

الف - تعداد جوجه کمتری به ازای هر مرغ تولید خواهد شد زیرا مرغ درگیر پرورش جوجه می شود و برای مدتی از تخم می رود.

ب - مرغ های جوان و نابلد موجب تلف شدن جوجه خود می شوند.

ج - تنها زمانی مرغ وارد فعالیت تولید مثلی می شود که ابتدا کرچ شود.

د - درصد جوجه درآوری کم تر از روش جوجه کشی مصنوعی(البته در شرایط ایده آل) است.

 به هر حال در صورت تمایل به جوجه کشی طبیعی و استفاده از مرغ کرچ،شب هنگام تخم های بارور جمع‌آوری شده را زیر وی قرار می دهیم.به این منظور به آرامی از جایش بلند کرده و محکم نگه داشته و تخم ها را در آشیانه وی می ‌گذاریم و سپس به آرامی مرغ را روی آن ها قرار می دهیم. چنان چه مرغ که خصوصیات کرچی را نشان می دهد از روی تخم بلند شود دوباره روی آن ها باز می گردد. باید توجه داشت که هیچ گاه در حالی که مرغ دیگری در آشیانه است،تخم ها را زیر مرغ کرچ نگذاریم. مرغ به مدت ۲۱ روز روی تخم ها می خوابد و سپس تا استقلال کامل جوجه ها از آن ها مواظبت می‌کند. جوجه های بدست آمده از جوجه کشی طبیعی تحت نظارت مادر،بزرگ می شوند. این مرغ ها ابتدا نیاز جوجه ها و سپس نیاز خود را برآورده می کنند و حتی اگر کاملاً گرسنه باشند وقتی غذا بیابند ابتدا جوجه ها را سیر می کنند. مواظبت و حمایت از آن ها نیز همین منطق را دارد. هیچ تهدیدی و اندازای بزرگ نیست که او جوجه‌هایش را رها کند.

اغلب پرورش دهندگان باتجربه،مرغ و خروس های مولد(با سابقه و شجره مشخص) خود را به صورت مجزا از دیگران در قفس های تولید مثل انفرادی جفت می کنند واز تخم‌های شناسنامه ‌دارآن ها مواظبت کرده به دقت آن ها را نشانه گذاری می‌کنند و آن ها را با دستکش نخی برداشته و با مداد،اطلاعات تولید مثلی و تاریخ گذاشته شدن آنها را یادداشت کرده و در محل مناسبی انبار می کنند و به موقع زیر مرغ کرچ(مادر یا حمال)مناسب می خوابانند.

نژاد لاری 

لازم به ذکر است که مرغ نژادهای جنگی در مقایسه با مرغ و خروس معمولی غریزه تولید مثلی بیشتری دارد. بهتر است در ابتدای فصل تولید مثل وارد فرایند تولید مثل شوند و قبل از آن غذاهای حاوی ویتامین و مواد معدنی و پروتئین مناسب به آن ها داده شود و در زمان مناسب در معرض عملیات کرم کشی  قرار گیرند تا در دوره خوابیدن روی تخم ها راحت بوده به آلودگی در آشیانه آن ها وجود نداشته باشد. آشیانه مرغ (جعبه پلاستیکی،سبد میوه یا نظیر آن) در محلی خلوت و بدون مزاحمت قرار گرفته و کف آن مقداری خاک اره یا پوشال مناسب ریخته می شود و پس از تولد جوجه ها یک طرف جعبه برداشته می شود تا جوجه ها امکان رفت و آمد داشته باشند. در صورتی که زمان دقیق گذاشته شدن تخم های بارور بلافاصله یادداشت شود می توان تاریخ دقیق تولد جوجه ها را محاسبه کرد.سویه های  مختلف تعداد روز و ساعات متفاوتی دارند. مرغ ها بلافاصله بعد از گذاشتن تخم، آن را با صدای بلند قدقد خود اعلام می کنند در حالی که پرهایشان را باد انداخته اند.

مدیریت تولید مثل

 یک روش مناسب مدیریت تولید مثل مرغ های مناسب که قبلاً دارای جوجه خروس های خوبی بوده اند این است که بلافاصله پس از گذاشته شدن تخم، آن ها را برچسب زده و تا لحظه موعود در محل مناسب ذخیره کنیم و موقتا تخم های بی کیفیت زیر او بگذاریم و دائم مراقب کرچی او باشیم. در صورتی که مرغ تمامی لحظات روزانه را در آشیانه بماند نشانه کرچی او است. بعد از دو روز می توان او را به آشیانه ای که مخصوصا برای او فراهم شده انتقال داد. در محل جدید دو روز دیگر نیز روی تخم های بی کیفیت می خوابد.در صورت بی تجربگی و عدم امنیت مرغ ها در این روز ها، آسیب جدی به تخم ها وارد می شود. زمانی که مرغ  با ثبات کافی روی تخم هاخوابید، یک روز پس از غروب  و در حالی که هوا تاریک است تخم ها  جایگزین می شوند و تعدادی تخم بارور و شناسنامه ‌دار تا ( 12عدد) زیر آن ها گذاشته می شود تا مرغ بتواند تمامی آنها را گرم نگه دارد.البته این تعداد بستگی به اندازه مرغ نیز دارد و هرچه مرغ بزرگ تر باشد تعداد تخم بیشتری را گرم می کند.

 کجه مرغ کرچ در محلی خلوت،خنک، نسبتا تاریک و آرام و دور از دسترس دیگر مرغ و خروس ها قرار می گیرد.لازم نیست این کجه ها بزرگ وگران باشند ولی باید راحت، ایمن و عاری از کوران هوا باشند. استفاده از قفسی با مساحت ۲ متر مربع با یک پنجره بزرگ و مناسب بدون شیشه ولی نرده دار که در روزهای بعد از تولد جوجه ها،آفتاب کافی به درون آن بتابد مناسب است در حالی که کف آنها از خاک اره درشت پوشیده شود تا مرغ در صورت لزوم حمام خاک کند. خاک اره به تدریج آلوده به فضله مادر شده وجوجه ها پس از تولد، با باکتری های طبیعی و مفید روده مادر تلقیح می‌شوند و از ورود  باکتری های مضر به دستگاه گوارش آنها ممانعت به عمل می آید. کجه های مرطوب و با جریان هوای تند موجب تلفات جوجه ها می شود در حالی که اگر این دو حالت در آن  نباشد حتی درروزهای سرد زمستان می توان مرغ ها را خواباند و جوجه سالم و قوی در آن ها پرورش داد.گاه اوقات یک کجه  مستقل ولی کوچک تر برای مرغ مادر فراهم می‌کنند تا مرغ بدون اضطراب یا مزاحمت دیگران در آن به خوردن و نوشیدن بپردازد.

مرطوب بودن تخم ها

گاهی اوقات بخصوص در فصول گرم و هوای خشک لازم است وقتی مرغ کرچ برای خوردن و آشامیدن از روی تخم ها بلند می شود،اندکی آب روی تخم ها اسپری کنیم.تخم ها به ویژه در دو روز آخر باید مرطوب (نه خیس) باشند تا جوجه ها راحت تر پوست تخم‌ را شکافته و از آن بیرون بیایند.در صورتی که تخم ها خشک باشند، جوجه درگیر پوسته های داخلی تخم شده و به راحتی متولد نمی شود و یا قبل از تولد می میرد. به هرحال جوجه ها یکی پس از دیگری متولد می‌شوند.

 در صورتی که در روزهای آخر نزدیک و تولد جوجه ها،تخم یا جوجه ای زیر مرغ بگذاریم، احتمال دارد مرغ کرچ از پذیرفتن آن ها خودداری کرده و یا بلافاصله بعد از تولد آن را  بکشد. مرغ در سه روز آخر صدای جوجه را از درون تخم شنیده و آن را حس می کند. همچنین مرغ ها شمارش بلد نیستند و عدد را نمی‌شناسند و برای آن ها 7 روز با 17 روز تفاوتی ندارد. بنابراین اگر جوجه یک روزه ای را به صورت دزدکی زیر مرغ بگذاریم او را پذیرفته و همراه جوجه های خود بزرگ می‌کند. زمان بندی این کار حساس است و حتما باید دزدکی انجام شود.

مرغ کرچ گاه به خوردن پوسته های باقی مانده می پردازد. این صفت در مرغ های مختلف متغیر است.گاه اوقات آنها تخم های نابارور و مشکل دار و نیز جوجه های مریض و مرد را می خورند و بعید نیست مثلاً از میان 10 تخمی که در لانه گذاشته شده، هیچ اثری از یکی دو تا از آن ها مشاهده نکنیم. گاه مرغ ها از ترس شکارچیان به خوردن جوجه های سالم نیز می پردازند.این صفت را به سختی می‌توان مهار کرد و لذا این گونه مرغ ها به درد جوجه کشی نمی خورند. در روزهای 20 و 21 باید مراقبت بیشتری به عمل آید و این رفتار در مرغ کرچ کنترل شود.برخی پرورش دهندگان کاری با این رفتار ندارند و آن را طبیعی می دانند به ویژه اگر باقی مانده جوجه ها را به شیوه مناسبی بزرگ کنند.

لگهورن سفید با تاج ساده

دارای تخم های سفید است و پوست بدن آن ها زرد رنگ است. از مرغ های تخم گذار محسوب می گردد.

رد آیلند رد با تاج ساده

دارای بدنی تو پر بوده و تخم های قهوه ای تولید می کند. پوست بدن آن ها زرد رنگ بوده و از نظر تولید تخم اهمیت دارند. تعیین جنسیت این جوجه ها از طریق رنگ امکان پذیر است. امروزه مرغ های تخم گذار تجاری پوست قهوه¬ ای از تلاقی نتایج حاصل از سویه¬های رد آیلند رد و پلیموت راک مخطلط به دست می آید.

نیوهمشایر

دارای رنگ قرمز روشن است. تاج آن ها ساده و پوست زرد رنگ دارند رنگ تخم مرغ قهوه  ای است و دارای کیفیت گوشت مطلوبی هستند.

کورنیش

دارای تاج نخودی و پوست زرد رنگ هستند و تخم های پوست قهوه ای تولید می کنند. پاهای کوتاه و بدن وسیع دارند.

سوسکس با رنگ روشن

عمدتا به عنوان طیور گوشتی شناخته می شوند که واریته با رنگ روشن محبوبیت زیادی دارد. رنگ پوست آن ها سفید بوده و تخم مرغ قهوه ای تولید می کنند.

پلیموت راک سفید

پوست زرد و تاج ساده دارند. به عنوان اجداد گله های گوشتی شناخته می شوند. پرهای آن ها سفید است.

نژاد برهما

مرغ ها از مهره داران خون گرم هستند که در سیر تکامل از خزندگان منشأ گرفته­اند. در این مقاله سعی شده است تا با آناتومی مرغ ، اجزای تشکیل دهنده بدن مرغ معرفی نموده و امیدواریم چنانچه قصد پرورش این پرنده را به صورت طبیعی یا با استفاده از دستگاه جوجه کشی داشته باشید مطالب این مقاله باعث شناخت هرچه بیشتر شما با این پرنده و در نتیجه افزایش بهره وری را شامل گردد.

پوشش بدن مرغ
پوشش بدن مرغ از پر، پوست و یک بافت پوششی تشکیل شده است. پرها از پروتئینی به نام کراتین ساخته شده­اند که به حفظ درجه حرارت بدن کمک می­کنند. پرها 4 تا 6 درصد وزن بدن پرنده را تشکیل می­دهند.
در آناتومی مرغ رنگ پرها علت ژنتیکی و همچنین هورمون­های جنسی را نمایش می دهد. غده­ی پرین در ناحیه پشتی دم قرار دارد که باعث ترشح ماده مومی روی پرها می­ گردد. پاها توسط فلس پوشیده شده و زردی رنگ پاها بستگی به کاروتنوئید جیره دارد.
پوست مرغ فاقد غدد عرق است و مرغ ها نمی­ توانند عرق کنند.
میزان رنگ پوست به گزانتوفیل ماده غذایی و شدت تخم گذاری بستگی دارد.

استخوان ها
در مرحله بعدی از آناتومی مرغ سراغ اسکلت مرغ رفته که وظیفه نگهداری بدن را بر عهده دارد. استخوان پهن سینه به نام جناغ معروف است. استخوان­ های جمجمه، بازو، سینه، ترقوه و تعدادی از استخوان­ های ستون مهره­ها میان تهی بوده و به سیستم تنفسی متصل می­ شوند و هوا داخل این استخوان­ ها حرکت می ­کند.
بیشتر استخوان­ ها سبک ولی محکم می­ باشند. طیور دارای عضلات قرمز و سفید می ­باشند. در طیور عضلات پاها تیره­ تر است زیرا هنگام ایستادن بر روی آن­ ها فشار وارد می ­شود.

دستگاه تنفس
دستگاه تنفس پرندگان از حفره­های بینی، حنجره،نای، جمجمه صوتی، برونش، ریه­ها و کیسه­های هوایی تشکیل شده است. مرغ ها چهار جفت کیسه هوایی دارند و یک کیسه هوایی منفرد. ریه مسئول اصلی تنفس است و میزان تنفس توسط خون تنظیم می­ گردد و با بیشتر شدن دی اکسید کربن خون میزان تنفس افزایش می­ یابد. تعداد سیکل تنفس پرنده در حال استراحت در هر دقیقه 15 تا 25 سیکل است.

دستگاه گوارش
مرغ ها لب، کام نرم و گونه ندارند ولی درعوض دارای فک بالایی و پایینی شاخی شکل هستند.
با آناتومی مرغ متوجه این نکته خواهید شد که فک بالا به جمجمه متصل شده و فک پایین متحرک است. پرنده هنگام نوشیدن آب ابتدا آب را در دهان خود جمع کرده بعد با بالا بردن سر خود باعث عبور آن به مری می ­شود. دو فک پرنده را منقار می ­گویند. زبان خنجری شکل طیور سطح پشتی خشن دارد و از این طریق به عبور غذا از طریق مری کمک می­ کند. عبور غذا از دهان خیلی سریع است.

مری
مسیر لوله مانندی است که از طریق آن ذرات غذا از انتهای دهان تا پیش معده منتقل می­ گردد.

چینه دان
پیش از آن که غذا از مری وارد حفره بدن گردد وارد چینه دان می­ گردد. در این مکان عملیات هضمی ناچیزی صورت می­ گیرد.

پیش معده
بزرگ شدن مری بلافاصله قبل از اتصال به سنگدان را پیش معده می­ گویند و توسط غدد آن اسید کلریدریک و آنزیم­ هایی ترشح می­ گردد و غذا سریعا از این مکان عبور می­ کند.

سنگدان
همان معده عضلانی است و دارای دو جفت عضله قوی است و مخاط بسیار ضخیمی دارد و هنگام ورود غذا منقبض می ­گردد.

روده کوچک
طول آن حدود 5/1 متر است. قسمت اول آن دوازدهه است و داخل دوازدهه لوزالمعده قرار دارد. آنزیم­های لوزالمعده حاوی آمیلاز، لیپاز و تریپسین است.

روده کور (سکوم)
بین روده کوچک و روده بزرگ قرار دارد و عمل هضم اندکی دارد و مقدار ناچیزی آب جذب می­ کند و مقداری فعالیت­ های باکتریایی نیز در آن صورت می­ گیرد.

روده بزرگ
در مرغ بالغ 10 سانتی متر طول دارد و قطر آن دو برابر روده باریک است و تا کلواک ختم می­گردد. روده بزرگ محل جذب آب است.

کلواک
ناحیه پیازی شکل است و مجرای مشترک خروج ادرار و مدفوع (دستگاه تولید مثل) است.

مخرج
بعد از کلواک قرار دارد و اندازه آن بستگی به تولید یا عدم تولید تخم مرغ دارد.

دستگاه ادراری
شامل دو کلیه و هر کلیه یک میزنای دارد. قسمت اصلی ادرار پرندگان اسید اوریک است که در کلواک با مدفوع مخلوط شده و ماده سفید خمیری شکل را می­ سازد.

فشار خون مرغ 140-160 میلی متر جیوه و فشار خون خروس 180-195 میلی متر جیوه است.

با توجه به صرفه اقتصادی بیشتر، تخم مرغ نطفه دار تولید نمائیم

بعضی اوقات بهتر است که مرغدار نسبت به تولید تخم مرغ نطفه دار جهت جوجه کشی اقدام نماید. این کاز زمانی است که مشتری تخم مرغ نطفه دار زیاد است. دلیل دیگر وقتی است که مرغدار خودش جوجه ی یک روزه تولید می کند. در این حالت تولیدات خود را در سن یکروزه یا 7 تا 15 روزه به فروش می رساند.

در پرورش مرغ مادر شرایط محیطی از اهمیت خاصی برخوردار است در این راستا مرغ ها می بایستی در سالن های تمیز، خشک، ضد عفونی شده با تهویه و نور کافی و بدون کوران هوا نگه داری شده و دمای سالن تغیرات زیادی نداشته باشد. وقتی سالن ها سرد و مرطوب باشند مرغ ها کمتر غذا خورده و تولید کاهش می یابد.

در پرورش مرغ مادرف نسبت خروس به مرغ می بایستی حداقل 1 به 10 باشد. با اینکه تعداد خروس ها 10 درصد کل مرغ ها می باشد ولی جوجه ها به میزان 50 درصد مرغ و 50 درصد خروس متولد می شود. شرایط محیطی اثر مهمی بر روی نتیجه ی تولید خواهد داشت.

تعداد جوجه هایی که متولد می شوند همیشه کمتر از تعداد تخم مرغ هایی است که در ماشین جوجه کشی قرار می گیرد.این مورد بستگی به بارور بودن تخم مرغ ها دارد

عدم باروری تخم مرغ ها می تواند به دلایل زیر باشد:

1-      زیاد یا کم بودن تعداد خروس در گله ی مادر

2-      شرایط نامطلوب خروس ها از نقطه نظر سلامت جسمانی، نابالغ بودن، خیلی پیر بودن یا تولک بودن.

3-      تاج و ریش سیاه (اصطلاحاً یخ زده) بهتر است تاج خروس ها بعد از تولد قطع گردد.

4-      مرغ های زخمی شده. برای جلوگیری از این معضل بهتر است ناخن وسط و ناخن پشتی جوجه خروس ها در 10 روز  اول بعد ار تولد قطع شود.

5-      وارد کردن خروس جدید در گله در دوران تخم گذاری این عمل باعث جنگ خروس ها شده و باروری تخم ها کاهش می دهد.

مدیریت تولید تخم مرغ می تواند قابلیت زنده ماندن جنین را تغییر دهد. قبل از همه، زیادی مصرف غذا در هنگام بلوغ مانع از توسعه طبیعی مکانیسم های کنترلی تعداد فولیکول های زرد بزرگ می شود و در نتیجه فولیکول های کوچک و توسعه نیافته (میلیمتر 1>) در سطح تخمدان قادرند، به پیام هورمون لوتئین کننده از طریق تولید استروژن، پاسخ دهند. بنابراین زیادی مصرف غذا به وسیله تولید جنین های ضعیف می تواند قابلیت زنده ماندن جنسن را کاهش دهد. همچنین باعث تغییر در سیکل طبیعی تغییرات غلظت هورمون های لوتئین کننده (LH) و تحریک کننده فولیکول (FSH) می شود و در نتیجه تخمک بعد از باروری قابلیت بسیاری کمی برای رشد و نمو دارد.

وزن بالای مرغ های مادر، میزان باروری و تولید تخم مرغ های بارور را کاهش می دهد. کاهش تولید جوجه که ناشی از کاهش تولید تخم مرغ، کاهش باروری، کاهش جوجه در آوری تخم مرغ های باروز و در نهایت کاهش قابلیت زنده ماندن جنین در دستگاه جوجه کشی است، می تواند  نتیجه تغذیه بیش از اندازه مرغ های مادر باشد. مجرای تخم در مرغ ها، میزبان اسپرم خروس ها است که به طور طبیعی در لوله های ذخیره اسپرم موجود درد دیواره مجرای تخم، ذخیره می شوند. مدت بارور شدن تخم مرغ ها (به وسیله تعیین باروری در تخم مرغ های متوالی) در شرایط تغذیه بیش از حد کاهش می یابد. ما دریافتیم که قابلیت زنده ماندن اسپرم در برخی سویه هاو در هنگام زیادی مصرف غذا، کاهش می یابد،اما اینکه چطور زنده ماندن اسپرم تحت تاثیر قرار می گیرد و یا آنها جنین های ضعیف تری تولید می کنند، به درستی روشن نیست. استفاده از حداقل دو هفته تغذیه اختیاری بین هفته های 23 و 31، باروری و جوجه در آوری را کاهش داد. سویه پرنده ممکن است یک مورد کلیدی باشد، زیرا باروری بعضی سویه ها تقریباً به هیچ عنوان تحت تاثیر زیادی مصرف غذا قرار نمی گیرد.

ویتامین ها

ویتامینA :

کمبود ویتامینA در جیره گله مادر گوشتی باعث می شود که سیستم گردش خون به درستی شکل نگیرد و تلفات جنینی در روزهای دوم و سوم در دستگاه جوجه کشی بالا برود، همچنین کمبود ویتامینA باعث کاهش تولید و جوجه در آوری می شود.میزان مورد نیاز آن در دان دوره تولید(23-60w) باز 15500واحد بین المللی می باشد.

ویتامینD3 :

کمبود این ویتامین باعث کاهش تولید و جوجه درآوری و اختلالات پوسته تخم مرغ از قبیل نرمی پوسته و شکنندگی و نازکی آن می شود.میزان مورد نیاز آن در زمان تولید 3800 واحد بین المللی در هر کیلو دان می باشد.

ویتامینE :

کمبود طولانی آن باعث تحلیل رفتن بیضه ها و در نتیجه عقیمی خروس ها و کاهش جوجه درآوری می شود.میزان مورد نیاز آن در دوره تولید 30 واحد بین المللی می باشد.

ویتامینB2(ریبوفلاوین) :

کمبود آن مرگ و میر جنینی در روزهای 9 تا 14 را در دستگاه جوجه کشی باعث می شود.پیچ خوردگی پنجه ها،کوتاهی پا و حالت کوتولگی در جوجه،ادم و وجود کرک های گلوله شده و چماقی شکل موسوم به clubbed down از سایر عوارض ناشی از کمبودB2 است. میزان مورد نیاز 66 میلی گرم می باشد.

کوبالامین(B12) :

کمبود آن موجب مرگ و میر جنینی طی هفته دوم جوجه کشی (14-8 روزگی)و بخصوص روز هفدهم همراه تورم کلیه،آتروفی عضلانی و ادم و کوتاهی نوک می شود.

اسید پانتونیک :

کمبود اسید پانتونیک باعث کاهش جوجه در آوری تخم مرغ ها در دستگاه جوجه کشی می باشد. میزان مورد نیاز در جیره رشد mg10 و در سایر جیره ها mg15 در هر کیلو دان می باشد.

اسید نیکو تینیک(نیاسین:ویتامینPP) :

کمبود آن جوجه در آوری را کاهش می دهد.میزان مورد نیاز آن در پیشدان 35،دان دوره رشد30 و پس از آن تا پایان تولید mg40 در هر کیلوگرم دان می باشد.

پیریدوکسین(B6) :

کمبود آن تولید و جوجه درآوری را کاهش می دهد.میزان مورد نیاز آن در جیره پیشدانmg3،در جیره دوران رشد mg2 و بعد از آن تا پایان دوره تولید mg5 در کیلوست.

بیوتین(ویتامینH) :

کمبود آن باعث مرگ و میر جنینی در هفته اول،نواقص اسکلتی از قبیل کوتاهی استخوان ها و پیچیدگی درشت نی،منقار طوطی مانند و چسبیدن انگشت های سوم و چهارم به وسیله یک پرده می شود.میزان مورد نیاز آن 0/25mg در هر کیلو می باشد.

اسید فولیک :

کمبود آن باعث تلفات جنینی در سن14-12 روزگی با علائم ادم و خونریزی زیر جلدی می شود.جوجه های به دنیا آمده از دستگاه جوجه کشی ،کوتوله، دارای ضعف پا و مشکل تنفسی هستند.میزان مورد نیاز آن در دوره تولید1/5mg به ازاء هر کیلو گرم دان می باشد.

 کولین :

کمبود آن باعث کاهش جوجه در آوری می شود.میزان مورد نیاز در پیشدان 400 mg  دردان دوره رشد 350 mg  وبعد از آن 500 mg در هر کیلو دان می باشد.

مواد معدنی

کلسیم و فسفر :

کمبود آن باعث ضعف و نرمی پوسته و کاهش هچ در دستگاه جوجه کشی می شود.کمبود فسفر باعث مرگ و میر در روزهای 16-14 می شود.میزان مورد نیاز در جیره رشد برای کلسیم 1 درصد و برای فسفر 5/0 درصد می باشد.این میزان در دوره ی تولید برای کلسیم تا 5/3 در صد و برای فسفر تا 7/0 درصد افزایش می یابد.به منظور تأمین کلسیم و فسفر مورد نیاز،دو هفته قبل از بلوغ،صدف به صورت آزاد در جیره مورد استفاده قرار می گیرد در هفته 22-18 کلسیم جیره به 3/1-1/1 درصد و پس از آن به 1/3-9/2 درصد می رسد.

ضعف پوسته تا 2 درصد طبیعی تلقی می شود و پس از آن تعادل جیره،بیماری و حرات نامناسب می توانند به عنوان عوامل تشدید کننده مورد توجه قرار گیرند.در هوای گرم اشتهای پرنده کمتر می شود و در نتیجه کلسیم کمتری دریافت می کند.الذا در هوای گرم و تابستان ها برمقدار Ca جیره می افزایند.

منیزیوم :

میزان مورد نیاز در چند هفته اول 05/0 در صد می باشد و کمبود آن موجب کاهش تولید می شود.

سدیم :

میزان مورد نیاز در جیره 16/0 درصد و کمبود آن باعث کوچک شدن اندازه ی تخم مرغ می شود.

پتاسیم :

کمبود پتاسیم موجب کاهش تولید و نرمی پوسته می شود.

منگنز :

کمبود منگنز باعث کاهش تولید و مرگ و میر جنینی در روزهای 21-18 می شود.علت این مرگ و میر عارضه ای به نام <<کوندرودیستروفی>>یا<<سوء تغذیه عضلانی>>است میزان مورد نیاز منگنز در دان رشد 70 ppm و در سایر انواع جیره ها و از جمله پیشدان 100 ppm می باشد.

روی :

کمبود روی باعث مرگ و میر و نواقص اسکلتی (مثل قفدان پا یا بال یا ستون مهره ها)می شود.میزان مورد نیاز آن در جیره 50 ppm  می باشد.

ید :

کمبود آن باعث کوچک بودن جثه جوجه و افزایش دوره انکوباسیون  در ماشین جوجه کشی تا 2 روز می شود.میزان مورد نیاز تا 17 هفتگی 5/0 و بعد از آن 1 ppm می باشد.

سلنیم :

کمبودش باعث کاهش تولید و هچ از دستگاه جوجه کشی می شود و چون سلنیوم سمی می باشد، افزایش آن به بیشتر از 5 ppm هم باعث مرگ و میر جنینی با علایم ادم در سر و گردن-کوتاه شدن نوک فوقانی و نقص در چشم و انگشتان می شود.میزان مورد نیاز در جیره رشد 0/1 ppm  و در سایر جیره های قبل و بعد از دوران رشد 0/15 ppm  می باشد.

پروتئین :

کمبود پروتئین باعث کاهش وزن پرنده،کاهش تولید،کاهش اندازه تخم مرغ و در نتیجه کاهش هچ می شود.میزان مورد نیاز آن در جیره مراحل مختلف تقریبا از 13تا17درصد است.

چربی :

کمبود اسید آراشیدونیک و اسید لینولئیک(که از چربی های اشباع نشده اند)اندازه تخم مرغ و میزان جوجه در آوری را می کاهد.این چربی ها در ذرت و سویا وچود دارند.میزان مورد نیاز آن ها در جیره 5-5/2 درصد می باشد.